Yediğimiz besinlerin insanın hafızası, zekası ve konsantrasyon gücü üzerinde çok önemli etkileri bulunuyor. Bazı yiyecekler algılama yeteneğimizi arttırırken, bazıları daha hızlı düşünmemizi, bazıları dikkatimizi daha iyi toplamamızı, bazıları uzun metinleri daha kolay ezberlememizi, bazıları ise hatırlama yeteneğimizin üst seviyeye çıkmasını sağlıyor.

Vücut ağırlığımızın sadece yüzde 2’si civarında ağırlığı olan beynimiz, günlük kalorilerimizin ortalama yüzde 30’unu harcamaktadır. Bu sebeple hafıza ve zeka gelişimi açısından bazı besin kaynaklarının diğerlerine göre önemi çok daha fazladır. Bunlar arasında “B vitamini” içeren yiyecekler birinci sırada gelmektedir. Yine “demir”in de beynin beslenmesi için hayati bir önemi vardır. “B” vitaminleri, beynin potansiyelini artırmakta ve strese karşı korumaktadır. Beyin için enerji üretimine büyük katkısı olan B vitaminlerinin eksikliği yorgunluğa, hafıza ve zeka performansının zayıflamasına sebep olur.

Kuru baklagiller, kırmızı et, ay çekirdeği, balık, yoğurt, süt, peynir, yeşil yapraklı sebzeler, tavuk eti, hindi, yerfıstığı, muz, kavun, brokoli, ıspanak, domates, yumurta, kavun ve enginar kombinasyonları B grubu vitaminlerin bol miktarda bulunduğu besin kaynaklarıdır.


“Demir”in önemi

Ayrıca demirin beyne oksijen taşınmasında çok önemli rolü vardır. Özellikle oksijenin beyne taşınması ve beyin tarafından kullanılmasını sağlayan kandaki hemoglobin ve alyuvarların oluşumunda demire ihtiyaç vardır. Daha kısa bir ifadeyle beynin temel enerji kaynaklarından biri olan oksijenin beyne taşınabilmesi için demire ihtiyaç vardır. Dolayısı ile beslenmemizde mutlaka demir içeren yiyecekler bulundurmalıyız.
Tüm kırmızı etler, kuru baklagiller, koyu yeşil sebzeler, domates ve pekmez, demir açısından zengin olan yiyeceklerdir.


“C” ve “E” vitamini

Demirin yiyeceklerden emilmesini kolaylaştıran vitamin ise “C” vitaminidir. Bundan dolayı demir içeren yiyeceklerin “C” vitamini içeren, örneğin turunçgiller, kivi, domates, patates, karnabahar, brokoli, kavun, çilek, incir, kırmızı ve yeşil biber gibi besinlerle birlikte alınmasında fayda vardır. Bunun yanında kafein içeren içecekler ise demirin emilmesini engellemektedir.

“C” vitamininin yanında “E” vitamininin de antioksidan olarak beynin etkin ve verimli kullanılmasına büyük katkıları vardır. Bitkisel yağlar, yerfıstığı, ay çekirdeği ve buğday E vitamini açısından zengin besinlerdir.
Beslenme uzmanları, beyni çalıştıran yiyeceklerin listesini vermeden önce bir hatırlatmada bulunuyor: “Bu besin maddelerini, ilaç gibi sadece belirli zamanlarda değil, düzenli olarak, sık sık ve bol bol tüketerek hayatımızın bir parçası haline getirmeliyiz.”


Odaklanma için ceviz, fındık

Uzmanlar, bir konuya ‘’odaklanma’’ için ceviz, fındık, fıstık gibi yiyeceklerin yenmesini öneriyor:
‘’Ceviz, fındık, fıstık gibi yiyecekler konferanslarda, sınavlarda, uzun araba yolculuklarında, sinirleri kuvvetlendirirken, beyindeki haber alma maddelerinin oluşumunu hareketlendiriyor. Soğan, ise aşırı yıpranmaya, fiziksel yorgunluğa karşı kanı sulandırır, beyin oksijeni daha iyi alır.“


Çilek ve biberle gelen mutluluk

Ve küçük bir kase çileğin, stresi gidererek mutluluk verdiğini, muzun da ‘’serotonin’’ maddesi içerdiği için mutluluğu artırdığını belirten uzmanlar, kırmızı biberdeki aroma maddelerinin de vücudun mutluluk hormonu salgılanmasına sebep olduğunu söylüyor. Mutlu bir insanın algılama ve öğrenme kapasitesi de iki kat artmaktadır.Çiğ ve acı olan kırmızı biberin bu konudaki etkisi daha fazla oluyor.


Sınav stresine karşı tavsiyeler

Sınav öncelerinde oluşan strese karşı da öğrencileri uyararak, ‘’Gerginken yenen çikolata, hamur işi, tatlı gibi besinler, kola, kahve gibi içecekler sinirleri bozar’’ diyen uzmanlar, öğrencilere şu tavsiyelerde bulunuyor: “Kahvaltı etmeden güne başlamayın. Sabahları vücudun ve beynin enerji deposu boştur. Bu sebeple sinirli ve dikkatsiz olunabilir. Okul çocukları ile yapılan bir araştırmada iyi bir kahvaltı edenlerin daha verimli oldukları ortaya çıkmıştır. Kahvaltıda karbonhidrat ile protein doğru bir karışımdır. Mesela, kepek veya çavdar ekmeği ile peynir veya yulaf ezmesi ile meyve veya yoğurt, süt, yumurta yenebilir.”


Yeni fikirler için

Zihinsel üretkenliğin geliştirilmesi için zencefil yenmesini öneren uzmanlar, kimyondaki uçucu yağların da sinir sistemini uyardığını belirtiyor ve “Bir fikre, bir buluşa ihtiyacı olan kimyon çayı içmelidir. Çay, bir fincan sıcak suya iki tatlı kaşığı tane kimyon eklenerek yapılabilir’’ diyor.


Lahana ile stressiz öğrenme

Okul stresinin azaltılması ve öğrenmenin kolaylaştırılması için uzmanların tavsiyeleri şunlar: ‘’Lahana, tiroit bezlerinin aktivitesini yavaşlattığı için daha stressiz öğrenmeyi sağlar. Stresin getirdiği atıştırma krizlerinde, düşük kalorisi sebebiyle lahana bol bol çiğ olarak yenebilir. Limon- Portakal, C vitamininden dolayı vücudu ve zihni canlandırır, algılama yeteneğini artırır. Çalışma ve sınav öncesi, limonata veya portakal suyu için. Yaban mersini, beynin kanla daha iyi beslenmesi için, uzun süreli bir öğrenmede ideal bir meyvedir.’’


Kolay ezber için havuç

Hafızayı güçlendirmek için de havuç, ananas, avokado, zencefil, kimyon gibi yiyecek ve baharatların tüketilmesini isteyen uzmanlar, bu besinlerin öğrenme konusundaki yararlarını şöyle sıralıyor:
Havuç, beyin metabolizmasını canlandırarak, hatırlama yeteneğini arttırır, bir şey ezberlerken bir küçük tabak sıvı yağlı havuç salatası yiyin. Uzun bir metin ezberleyebilmek için fazla miktarda C vitaminine ihtiyaç vardır. Ananas bunu sağlar, ayrıca önemli bir element olan mangan içerir. Avokado, kısa süreli hafıza içindir.


Güçlü bir hafıza için yumurta

Türk mutfağında ve beslenme alışkanlıklarımızda önemli bir yeri olan yumurta, “kaliteli protein” kaynaklarının başında gelmektedir. Büyüme ve gelişmeye sağladığı katkı dolayısıyla değerli bir besin maddesi olan yumurtanın önemli bir özelliği daha tespit edildi; o da hafızayı güçlendirmesi.

Erciyes Üniversitesi Beslenme Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Nurten Budak, yumurtanın bu önemli özellikleri dolayısıyla “Kronik hastalığı bulunmayan ileri yaştaki kişiler de dahil olmak üzere herkes mutlaka yumurta tüketmeli” tavsiyesinde bulunuyor. Dr. Nurten Budak’a göre; bol miktarda fosfor, demir, A, B1, B2, D ve E vitamini içeren yumurta, büyüme çağındaki çocuklar için de mükemmel bir besin maddesidir. Okul günlerinde sabahları yedirilecek bir yumurta çocuklar için harika bir kahvaltı olacaktır. (19.09.2005)