Iyne yoluyla ödünç vermek

Sual: Bir malı veresiye satıp, bunu aynı mecliste, bu müşteriden peşin ve ucuz satın almak caiz midir?

Cevap: Fâiz günahından kurtulmak için (Iyne) yolu ile de ödünç vermek caiz olur denilmiştir. İbni Âbidîn (Sarf) ve (Kefalet) sonunda buyuruyor ki, (Iyne satışında zengin on lira değerindeki malı fakire mesela oniki liraya veresiye satar. Fakir, malı alıp, başkasına, peşin on liraya satarak, on lira almış olur. Zengine oniki lira borçlu olur. İmam-ı Ebû Yûsüfe göre caizdir. (Feth-ul-kadîr)de mekruh bile olmadığı yazılıdır. İmam-ı Muhammede göre caiz değildir.) (Hadîka) ve (Berîka) kitaplarında diyor ki, (Iyne, bir malı veresiye satıp, bunu aynı mecliste, bu müşteriden peşin ve ucuz satın almaktır. İkinci semen ayn, yani peşin olduğu için, böyle satışa, (Iyne satışı) denildi. İki semen, önceden kararlaştırılıp şart edilirse, sözbirliği ile haramdır. Önceden şart edilmezse, Şafii’de caiz olur. Müşteri, bu malı aynı mecliste, başkasına satarsa, caizdir. Hadîs-i şerifte, (Iyne satışı yaparsanız ve cihadı terk edip, ziraat ile uğraşırsanız, Allahü teâlâ sizi zelil eder. Dininize dönmedikçe, bu zilletten kurtulamazsınız!) buyuruldu. Bu hadîs-i şerif, haram olan Iyne satışını bildirmektedir. Eshâb-ı kiram, helal olan Iyne satışı yapardı. Meselâ, bir zengin, ödünç isteyen bir fakire, bir malı ikibin liraya veresiye satar. Başkasını gönderip, bu da kendi için o malı fakirden bin liraya peşin alır. Sonra zengine bin liraya satıp, fakiri zengine havale eder. Zengin de, kendine havale olunan bin lirayı fakire öder. Günü gelince, fakirden iki bin lira semeni alır. Böyle satışı, Resûlullah emir buyurmuştur. (Kâdîhân)da yazılıdır). (Tam İlmihal s. 826)

Osman Ünlü hocanın Türkiye Gazetesi'nde bugün yayımlanan makalesi için tıklayınız...