Zengine sadaka diyerek verilen şey hediye olur

Sual: Hediye etmek nedir ve nasıl yapılmalıdır? Sadaka ile hediyenin farkı var mıdır?

Cevap: İbni Âbidîn (Hibe)yi anlatırken diyor ki, (Hibe, yani teberru ve hediye, karşılık beklemeden, ayn olan malını, zengine vermektir. Menfaat hediye edilmez. İare edilir. Deyn, yani alacak, ancak borçluya veya bundan almasını emir etmek şartı ile, başkalarına hediye edilebilir. Verdiği malın, kendi malı ile meşgul olmaması ve hisse-i şâyıalı (hisseli, ortak) olmayacak surette ayrı olarak kabzolunması lâzımdır. Verenin, hediye ettim, hibe ettim gibi âdet olan sözü söylemesi, alanın kabul ettim demesi veya kabzetmesi ile temam olur. Kabzedince, mülkü olur. Tabağı, hayvanı, evi hediye ve teslim edip de, yemeğini, semerini, evdeki eşyayı hediye etmez ise, caiz olmaz. Bunların aksi caiz olur. Çünkü, yemek, semer ve eşya, verenin mülkü ile meşgul değil, şâgildirler. Kısaca, şâgil hediye edilir. Meşgul hediye edilmez. Yalnız, tarladaki ekin, ağaç şâgil oldukları hâlde, hibe edilemezler. Sadakanın ve rehinin kabzedilmeleri de böyledir. İki kimse, ortak oldukları bir evi birine hediye etseler, caiz olur. Bir kimse, evini iki kişiye hediye etse, caiz olmaz. Çünkü, taksimi mümkün olan şeyi, hisse-i şâyıalı olarak vermek caiz değildir. On lirayı iki fakire sadaka veya hediye etmek caiz olur. Çünkü, fakire hediye olarak verilen şey sadaka olur. Yani, sadaka ahkâmına uymak lâzım olur. Sadakanın hisse-i şâyıalı verilmesi caizdir ve sadakayı geri almak caiz değildir. On lirayı iki zengine sadaka veya hediye etmek caiz değildir. Çünkü zengine sadaka diyerek verilen şey hediye olur ve hediye ahkâmına uymak lâzım olur. Şüyu olmaması için, on lirayı ikiye ayırıp, her birine beşer lira vermek lâzımdır. Hediye verirken belli olmayan bir şey karşılık isterse, bu şart bâtıl olur. Belli bir şey isterse, ikisinin de birlikte kabzetmesi lâzım olur. Kabzdan evvel hibe ahkâmı, kabzdan sonra bey’ ahkâmı cari olur. Bunun için, kabzdan sonra, yalnız birisi vazgeçemez. Birisi kabzetmezse, her biri vazgeçebilir). (Tam İlmihal s. 838)

Osman Ünlü hocanın Türkiye Gazetesi'nde bugün yayımlanan makalesi için tıklayınız...