Sevgili okuyucular. Bugün; yani 21 Mayıs salı, bütün dünyada “Süt Günü” olarak kutlanıyor. İçinde bulunduğumuz hafta ise “Süt Haftası...” Gazete sayfalarında, televizyon ekranlarında uzun uzun sütün öneminden bahsedilecek, ne kadar önemli bir besin maddesi olduğu yazılıp çizilecek... Bilim adamları ve beslenme uzmanları süt konusunda uzun uzun konuşmalar yapıp, uyarılarda bulunacaklar...

“İyi güzel de, şu anda sen de aynı şeyi yapmıyor musun?” dediğinizi duyar gibi oluyorum... Ama demeyin! Çünkü süt, bütün bu övgüleri ve hatırlatmaları hak edecek bir besin maddesi...

Hani “her derde deva” derler ya.. İşte süt tam öyle... Üstelik “azı karar çoğu zarar” da değil; içebildiğin kadar iç...

Başta insan olmak üzere bütün memeli canlılarda hayatın ilk periyodu için gerekli tek gıda maddesi olan süt, kendine özgü bileşimiyle beslenmenin bütün faktörlerini dengeli ve yeterli bir biçimde ihtiva eden tek gıda maddesi olarak tanımlanıyor. Bu sebeple süt, insanın büyümesi ve gelişmesi için son derece önemli. Bileşiminde tam 85 ayrı besin ögesi bulunuyor.


Vitamin deposu
Süt, tam bir vitamin ve mineral deposu. Aşağıdaki rakamlara baktığımızda bu kolayca anlaşılıyor: 100 gram sütün enerji değeri 69 kalori. Sütün içinde 82 gram su, 3.4 gram yağ, 3.3 gram protein, 7.2 gram mineral ve 4.1 gram laktoz bulunuyor. (Bebekler için çok önemli bir besin olan laktoz kıkırdakların sağlam bir biçimde gelişmesini sağlıyor.)

100 gram süt içen bir kişi 120 miligram kalsiyum, 100 miligram fosfor, 12 miligram magnezyum, 150 miligram potasyum 106 miligram klor, 45 miligram sodyum ve 33 miligram kükürt almış oluyor. Sütte bulunan vitaminlerin başında ise A, B1, B2, B12, D,E ve K vitaminleri yer alıyor.

Vücudumuz için gerekli en önemli mineraller arasında yer alan kalsiyum ve fosfor, sütte bol miktarda bulunuyor. Özellikle kalsiyum, doğum öncesinden vücudun iskelet yapısı oluşana kadar insan hayatında önemli bir yer tutuyor.

Yeterli miktarda kalsiyum almadığımız takdirde iskelet yapısı deforme oluyor, dişleriniz gelişemiyor, kemik yoğunluğu gerekli büyüklüğe ulaşamıyor... Bizden söylemesi...


Kim ne kadar içmeli?
Şunu sakın unutmayın: Her insanın günde en az bir bardak süt içmeye ihtiyacı vardır. Biraz detaylandırmak gerekirse; çocuklara 3 yaşına kadar kesinlikle günde 1 litre süt içirmek zorundasınız. Bu yaştan sonra günde yarım litre, 15’li yaşlardan sonra ise en azından günde bir bardak süt vücut için birebirdir.

Sonuç olarak şunu tekrar hatırlatmak istiyoruz: Eğer yaşlandığınızda kemik erimesi gibi bir hastalıkla karşılaşmak istemiyorsanız, bugünden gideceğiniz tek doktor süttür. Her insan günde en az bir bardak süt içmelidir.


Rakamlarla süt
2 bardak sütteki kalsiyum oranına ulaşmak için 5 kg et, 2.6 ekmek, 6.3 kg patates, 8.5 kg elma, 1.6 kg marul, 1.7 kg havuç veya 0,2 kg. peynir tüketilmelidir.

2 bardak süt vücudun ihtiyaç duyduğu kalsiyumun %75’ini, fosforun %60’ını ve iyotun %25’ini karşılamaktadır.

Sütteki B grubu vitaminleri (B1, B2, B6 ve B12) özellikle çocukların gelişimi açısından oldukça gereklidir.
2 bardak süt ile B2 ve B12 vitamin ihtiyacının %77’si karşılanabilmektedir.

1 litre sütle vücudun ihtiyaç duyduğu, yağda çözülen A vitamini %46 ve D vitamini de %32 oranında karşılanmaktadır.

1 litre süt 10-12 yaş grubuna kadar bireylerin günlük protein ihtiyacını fazlasıyla, daha yaşlı grupların ihtiyacını ise en azından yarı yarıya karşılayabilmektedir.

Tüm bu yararlarına rağmen ülkemiz çok az süt tüketen ülkeler arasında yer almaktadır. Gelişmiş olan ülkelerde içme sütü tüketimi kişi başına yılda 150-200 litre olurken ülkemizde tüketim sadece 25 litredir.


Diğer faydaları
Süt çeşitli psikolojik rahatsızlıklara da iyi gelir: Gam, keder bunlardan bazılarıdır. Halsizliği, yorgunluğu ve asabiyeti giderir. Bal ile karıştırıp içtiğiniz takdirde mide ve bağırsak yaralarını, gastriti iyileştirirsiniz. Bağırsakları da parazitlerden temizlemiş olursunuz. Karaciğer ve dalak rahatsızlığına da yağsız sütün iyi geldiği bilimsel olarak doğrulanmıştır. Zihni dinç tutar, unutkanlığı giderir, kalbin düzenli çalışmasına yardımcı olur.


Osteoporozun düşmanı
Diyelim ki, sütü bir türlü sevemediniz, içmek konusunda mızıkçılık yapıyorsunuz. Bakın ileride başınıza neler gelecek. Belirli bir yaşa gelince, özellikle hanımlar, osteoporoza teslim olacaksınız. Yok, bu bir uzaylı yaratık falan değil. Halk dilinde kemik erimesi denen hastalığın tıp dilindeki adı... Kemiğin ana yapısını oluşturan kalsiyumdur.

Bunu en çok barındıran sütü yeteri kadar almazsanız, bu hastalığa yakalanmanız kaçınılmaz olacaktır. “Aman çok önemli bir uyarı, hemen süt içmeye başlayayım” diye paniğe kapılmakta son derece haklısınız. Son pişmanlık bu sefer fayda verecektir. Sakın siz, “20’li yaşlardan sonra süt fayda getirmez” sözlerine kulak asmayın.


Kalsiyumunuzu tüketmeyin
İleriki yaşlarda vücut performansını kaybettiği zaman aşırı derecede kalsiyuma ihtiyaç duyacaktır. Bu da kalsiyum deposu olan kemiklerden karşılanacaktır. İşte vücudun diğer organları kemiklerdeki kalsiyumu çektiği zaman kemik erimesi denen olayla karşı karşıya kalacaksınız. Bırakın kemik erimesini, kemikler delik deşik olacak, en ufak bir müdahale sonucunda kırılmalar bile yaşayabileceksiniz.


Süt içemezsen yoğurt ye
Beslenme uzmanları, sütü sevmeyen veya ishal, kabızlık gibi sağlık problemleri sebebiyle süt içemeyenlere de yoğurt yemelerini tavsiye ediyorlar. Bir kase yoğurt, vücudu çeşitli hastalıklara karşı koruyacağı gibi, direnme gücünü de artırır. Ayrıca yoğurt, kemik için gerekli kalsiyumun ana kaynaklarından biridir.

Bir günlük kalsiyum ihtiyacınız için bir kase yoğurt yemeniz yeterlidir. Bu miktarda yoğurt 150-400 miligram arasında kalsiyum içerir. Eğer kilo probleminiz varsa, kaymağı alınmış yağsız yoğurdu tercih etmeniz gerekiyor. (21 Mayıs 2002)