 |
 |
 |
| Kaynak Eserler |
|
- İ - |
152 — İBNİ ABDİLBERR: Hafız Cemaleddin Ebu Ömer Yusüf bin Abdullah, Maliki fıkıh ve hadis âlimidir. 978 de Kurtuba’da doğup, 1071 de Şatıbe’de vefat etti. Elistiab fi-marife-til-eshab kitabı iki cilt olup, Hindistan’da basılmıştır. Berlin’de el yazısı ile mevcuttur. 1328 de Mısır’da basılan Elisabe fi-temyizis-sahabe kitabının kenarında da vardır. Beyrut’ta ofsetle yeniden basılmıştır.
153 — İBNİ ABİDİN: Seyyid Muhammed Emin bin Ömer bin Abdulaziz fıkıh âlimlerindendir. 1784 de Şam’da doğup, 1836 da orada vefat etti. Mevlana Halid-i Bağdadi hazretlerinin sohbeti ile şereflenerek kemale geldi. O vilayet güneşinin Şam’da cenaze namazını bu kıldırdı. Çok kitap yazdı. Dürr-ül-muhtara yaptığı haşiyesi beş cilt olup, Redd-ül-muhtar adı ile, birkaç defa basılmıştır. Hanefide en sağlam fıkıh kitabıdır. Seadet-i Ebediyye kitabının her üç kısmındaki yüzotuz madde tutan fıkıh bilgilerinin çoğu bu haşiyenin [1272] hicri senesinde Mısır’da, Bulak matbaasında basılan beş cildinden tercüme edilmiştir. Fetvaları da basılmıştır.
154 — İBNİ ADİY: Ebu Ahmed Abdullah ibnüladiy, hadis imamlarındandır. Hicri 242 de Cürcan’da doğup, 323 [m. 935] de Esterabad’da vefat etti. Hadis-i şerif toplamak için, Irak, Mısır, Şam ve Hicazı dolaştı. .
155 — İBNİ ASAKİR: Ali bin Hasen fıkıh ve hadis âlimidir. 1105 de Şam’da doğup, 1176 da orada vefat etti. Seksen cilt Şam tarihi yazmıştır.
156 — İBNİ BATTAL: Ali bin Halef, Kurtuba’da Maliki âlimlerindendir. 1057 senesinde Valensiya’da vefat etti. Buhariyi şerh etmiştir.
157 — İBNİ CEZERİ: Şemseddin Muhammed bin Muhammed bin Ali, Şafii âlimlerindendir. 1350 de Şam’da doğup, 1429 da Şiraz’da vefat etti. Yıldırımdan ve Timur handan çok iltifat gördü. Hısn-ül-hasin dua kitabı, arabi ve farisi şerhleri ile birlikte basılmıştır. Bunu okuyan hastanın iyi olacağı, Hadarat-ül-kuds 191. sayfasında yazılıdır.
158 — İBNİ CÜREYC: Abdulmelik bin Abdulaziz Kureyşi ve Emevi, Hicri 80 senesinde doğup, 149 [m. 766] senesinde, Mekke’de vefat etti. Tefsir ve Sünen kitabı vardır.
159 — İBNİ EBİDDÜNYA: Ebu Bekr Abdullah bin Muhammed, tarihcidir. Üçyüze yakın kitap yazdı. 823 de doğup, 894 de Bağdat’ta vefat etti. Kureyşlidir. Şafii idi.
160 — İBNİ EBİ ŞEYBE: Ebu Bekr Abdullah bin Muhammed, hafız idi. Yüzbin hadis-i şerifi ravileri ile birlikte, ezber bilene Hafız denir. 850 senesinde vefat etti. Müsned kitabı meşhurdur.
161 — İBNİ EMİR HAC HALEBİ: Muhammed bin Emir hac Muhammed bin Muhammed Halebi, Hanefi âlimlerindendir. İbni Hümamın talebesidir. Kadı idi. 1474 de vefat etti. İbni Hümamın Tahrir adındaki fıkıh kitabını ve Münyetül-musalli fıkıh kitabını ve Muhtar fıkıh kitabını şerh etmiştir. Birincisine Takrir, ikincisine Hilye-tül-mücelli adını vermiştir.
162 — İBNİ ESİR: Ebül-Hasen İzzeddin Ali bin Ebilkerem Cezri 1160 da Cezirei İbni Ömerde doğup, 1232 de Musul’da vefat etti. Hadis âlimi ve tarihci idi. Kâmil adındaki tarihi 1866 da Felemenkte Leiden şehrinde ve Beyrut’ta basıldı. Üsüd-ül-gabe kitabı, beş cilt olup, yedibinbeşyüz Sahabinin hal tercümesini bildirmektedir.
163 — İBNİ HACER-İ ASKALANİ: Şihabüddin Ahmed bin Ali, hadis imamı ve Şafii fıkıh âlimidir. 1371 de Mısır’da doğup, 1448 de orada vefat etti. Yüzelliden çok kitabı vardır. Elisabe fi-temyizissahabe kitabı İbni Esirin Üsüd-ül-gabe kitabından daha mükemmeldir. Dört cilttir. 1863 de Hindistan’da ve 1910 da Mısır’da ve Beyrut’ta basılmıştır. Buluğ-ul-meram kitabının ve bunun Sübül-ü-selam adındaki arabi şerhinin 1960 senesinde Beyrut’ta ofsetle dördüncü baskısı yapılmıştır. Beyrut’ta Mektep-üt-ticaride satılmaktadır.
164 — İBNİ HACER-İ MEKKİ: Şihabüddin Ahmed bin Muhammed Hiytemi, Mekke-i mükerremenin büyük âlimi ve Şafii fükahasından idi. 1494 de doğup, 1566 da Mekke’de vefat etti. Fetvaları ve Savaık kitabı ve Minhac şerhi olan Tuhfesi ve Zevaciri ve Kalaid-ül-ukban kitabı çok kıymetlidir. Savaık-ul muhrıkası, Mısır’da ikinci defa olarak, 1965 de basılmıştır. Hayrat-ül-Hisan kitabı 1887 de Mısır’da ve Urdu tercümesi Pakistan’da ve Hakikat Kitabevi tarafından İstanbul'da, Elilam bi-kavatiilİslamı, Zevacirinin ve Sebil-ün-necatın sonlarında bastırılmıştır.
165 — İBNİ HALDUN: Abdurrahman bin Muhammed büyük İslam tarihcisidir. 1332 de Tunus’da doğup, 1406 da vefat etti. Tarihi yedi büyük cilttir. Türkçeye ve Avrupa lisanlarına tercüme edilmiştir.
166 — İBNİ HAZM: Ebu Muhammed Ali bin Ahmed, Endülüs felsefeci ve âlimlerindendir. Vezir [bakan] idi. 994 de Kurtuba’da doğup, 1064 de vefat etti. Çok kitap yazdı. Selefi salihini beğenmeyip, doğru yoldan çıktığı, Keşf-üz-zünunda, Milel-nihal kelimesinde yazılıdır.
167 — İBNİ HİBBAN: Ebu Hatim Muhammed bin Ahmed Temimi, hadis imamı ve Şafiidir. Semerkand kadısı idi. Sicstan’da Bust kasabasında doğup 966 da Semerkand’da vefat etti.
168 — İBNİ HİŞAM: Ebu Muhammed Abdulmelik bin Hişami Humeyri, Basrada doğup, 833 senesinde Mısır’da, Füstat şehrinde vefat etti. Resulullahın hayatını anlatan İbni İshak siretinin şerhi olan Sireti İbni Hişam kitabı çok kıymetlidir. Sireti İbni Hişam tarihini çok kimseler şerh etmiştir. Bu şerhler arasında Süheylinin Ravd-ül-enfi ve Ayni şerhi meşhurdur.
169 — İBNİ HÜMAM: Kemaleddin Muhammed bin Abdulvahid Sivasi, Hanefi fıkıh âlimlerindendir. 1388 de doğup, 1456 da vefat etti. Hidaye şerhi olan Feth-ul kadir kitabı ve Tahrir kitabı çok kıymetlidir. 1580 de vefat eden onaltıncı Şeyh-ul-İslam Kadi zade Şemsüddin Ahmed efendi Feth-ul-Kadire haşiye yapmıştır. Sekiz cilt olup Mısır’da basılmıştır. 1597 de vefat eden, halveti meşayıhinden Ahmed Şemsüddin bin Muhammed Sivasi başka olup, İrşad-ül-avam ve Mevlid-ün Nebi kitapları meşhurdur.
170 — İBNİ İSHAK: Muhammed bin İshak, ilk İslam tarihcisidir. Hicri 151 [m. 768] senesinde Bağdat’ta vefat etti. Sireti Resul kitabını İbni Hişam şerh ederek Tezhibi siyeri İbni İshak demiş, alman Westenfeld bastırmıştır. Sireti Resul tarihini çok kimseler şerh etmiştir. Bunlar arasında Ayni ve Süheyli meşhurdur. Süheyli şerhine Ravd-ül-enf denir. Abdurrahman bin Abdullah-i Süheyli Endülüs’de doğup, 1186 senesinde Merraküşte vefat etmiştir. Başka kitapları da vardır. Hadis âlimi İbni İshak başkadır.
171 — İBNİ İSHAK-I KİNDİ: Ebu Yusüf Yakub bin İshak-ı Kindi, meşhur felsefecidir. Tıb ve matematikte yüzlerce kitap yazdı. 873 de vefat etti. Babası, Mehdi ve Harun-ür-Reşid zamanlarında Kufe emiri idi. Büyük dedesi Eşas bin Kays Sahabedendir.
172 — İBNİ KESİR: İsmail bin Ömer, Şafii hadis âlimidir. 1372 de Şam’da vefat etti. On cilt tefsirini hadis-i şeriflerle açıklamış ve kendi görüşlerini de karıştırmış olduğu Keşf-üz-zununda yazılıdır.
173 — İBNİ MACE: Ebu Abdullah Muhammed bin Yezid, hadis âlimlerindendir. Sünen kitabı çok kıymetlidir. 824 de Kazvin’de doğup, 886 da vefat etti.
174 — İBNİ MELEK veya MELİK: Adı Abdullatifdir. Hanefi fıkıh âlimlerindendir. İzmir’in Tire kasabasında ders verirdi. 1399 da vefat etti. Üsuli fıkıh kitabı olan Menar şerhi meşhurdur.
175 — İBNİ MENDE: Ebu Abdullah Muhammed bin İshak bin Muhammed bin Yahya bin Mende, hadis âlimidir. 1005 senesinde vefat etti. Esma-üs-sahabe ve Tarihi isbehan kitapları meşhurdur.
176 — İBNİ MERZUK: Muhammed bin Ahmed bin Merzuk Şemseddin Ebu Abdullah Tilmsani, Maliki fıkıh âlimidir. 1311 de Tilmsanda doğup, 1379 da vefat etti.
İBNİ MERZUK, Muhammed bin Ahmed bin Muhammed, birincinin torunu olup, 1438 de Kahirede vefat etti. Çok kitap yazdı.
İBNİ MERZUK, Osman bin Merzuk, tasavvuf büyüklerinden ve Hanbeli idi. 1169 da Mısır’da vefat etti.
177 — İBNİ NASR: Nasr bin İbrahim bin Nasr Mukaddesi Şam’da hadis ve Şafii reis-ül-uleması idi. 1097 senesinde vefat etti. Hucce kitabı meşhurdur. Çok âlim, mütteki idi.
178 — İBNİ NÜCEYM-İ ÖMER: Ömer bin İbrahim ibni Nüceymi Mısıri, Hanefi fıkıh âlimidir. 1597 senesinde Mısır’da vefat etti. Büyük kardeşi ve hocası olan Zeynelabidin ibni Nüceymi Mısıri yanındadır. İmam-ı Nesefinin Kenz fıkıh kitabını şerh ederek, Nehr-ül-faık adını vermiştir.
179 — İBNİ NÜCEYM ZEYNÜLABİDİN: Zeynelabidin bin İbrahim ibni Nüceymi Mısıri, 1520 de doğup, 1562 de Mısır’da vefat etti. Hanefi fıkıh âlimidir. Eşbah, Zeyniyye, Kebair kitapları ve üsuli fıkıhdan Menar şerhi meşhurdur. Kenz kitabını şerh ederek Bahr-ür-raık adını vermiştir. Yedi cilt olup, bir cilt tekmilesi ile ve İbni Abidinin bunlara Haşiyesi ile birlikte hicri 1311 de Mısır’da ve 1393 [m. 1973] de Beyrut’ta basılmıştır.
180 — İBNİ NUSAYR: Onbirinci imam olan Hasen bin Ali Askerinin adamlarından olduğunu söylemiştir. Buna inananlar, kendilerine Nusayri dediler. İran’da, Irak’ta ve Suriye’de çokturlar. Şiilerin bir fırkası olduğu Milel ve Nihalde yazılıdır. Allah, Hazret-i Ali’ye ve çocuklarına hulul etmiştir. Onların şeklinde görünmüştür. Bâtın esrarını ancak onlar bilir dedi. 873 de öldü.
181 — İBNİ RAVENDİ: Ahmed bin Yahya, İsfehanlı bir Yahudi dönmesinin oğludur. Bağdat’ta Mutezili fırkasında iken, taşkınlık yaparak mülhid olmuştur. Yani mezhepsizdir. Çok hadis uydurmuştur. Yahudilerden para alarak Müslümanları aldatıcı kitaplar yazardı. 906 senesinde öldü.
182 — İBNİ SİNA: Ebu Ali Hüseyin bin Abdullah, filozof ve tabip idi. 980 de Buhara civarında doğup, 1037 de Hemedan’da vefat etti. Arabi ve farisi, çok kitap yazdı. Vezir iken, işlediği haksız işlerine hastalandığında tevbe etti ise de, eski Yunan filozoflarının küfre sebep olan fikirlerinden sıyrılamadığı, Muad ve Müstezad kitaplarından anlaşıldığı, İmam-ı Rabbaninin 245. ve 266. mektuplarında ve İmam-ı Gazalinin El münkız kitabında bildirilmektedir.
183 — İBNİ SİRİN: Ebu Bekr Muhammed bin Sirin Tabiindendir. Basralıdır. Hicri 33 de doğup, 110 [m. 729] senesinde vefat etti. Hadis âlimi ve rüya tabircisi idi.
184 — İBNİSSAATİ: Ahmed bin Ali Balebeki, Hanefi fıkıh âlimidir. 1294 senesinde vefat etti. Mecmaul-bahreyn ve Mültekanehreyn ve bunun şerhi meşhurdur. İbni Saati Muhammed bin Ali başka olup, saat imalinde mahir idi. Sultan Nureddin Zenginin emri ile, Şam’da camii kebir kapısındaki saatları yapmış, 1230 da vefat etmiştir.
185 — İBNİ VERDİ: Zeyneddin Ömer ibni Verdi Halebi, edib ve Şafii fıkıh âlimidir. 1289 da doğup, 1348 de Haleb’de vefat etti. Lamiyye kasidesi meşhurdur.
186 — İBNÜRRÜŞD: Kadi Muhammed bin Ahmed ibnürrüşd, âlim değil, Endülüs’de yetişen bir filozof idi. 1120 de Kurtuba’da doğup, 1198 de Merraküş’te vefat etmiştir. Çok kitap yazdı. Kitapları latinceye tercüme edilmiştir. Fransız Ernest Renan, bunun hayatını, fikirlerini yazmış, bu kitabı üçüncü olarak 1856 da Paris’te basılmıştır. Din bilgilerini, kendi görüşüne göre anlatmış, İmam-ı Gazaliye karşı, felsefecileri müdafaada bulunmuştur. Ehl-i sünnet âlimi olan Muhammed İbnürrüşd, bunun dedesi idi.
187 — İBRAHİM HAKKI: Sôfiyyei aliyyedendir. Erzurum’da, Hasen kale kasabasında doğup, 1781 senesinde Siridde, Tilloda vefat etti. Kadiri idi. Fakirullah İsmail Tilevinin halifesidir. Marifetname kitabı ve 1846 da divanı basılmıştır.
188 — İBRAHİM-İ MÜTEFERRİKA: Macar iken İslam dinini tercih etmiş, Müslüman olmuştur. Hicri 1139 da ruhsat alıp, metal harfler dökerek ilk İslam matbaasını kurmuştur. En önce Vankuli lügatini bastı. İlim ve fen adamı idi. Latinceden tercümeleri ve fenni kitapları vardır. 1158 [m. 1744] senesinde vefat etti.
189 — İBRAHİM-İ NEHAİ: Fıkıh âlimlerindendir. Hammadın hocası idi. Hammad da, İmam-ı a’zam Ebu Hanife’nin hocası idi. Hicri 96 [m. 715] senesinde Kufe’de vefat etti.
190 — İMAM-I RABBANİ: Ahmed bin Abdulehad, derin âlim, büyük Veli idi. Müctehid idi. İslam âlimlerinin gözbebeğidir. Tasavvuf bilgilerinin mütehassısı idi. Âlimlerin önderi, Velilerin baş tacı idi. Mektubat kitabı, üç cilt olup, beşyüzotuzaltı mektubunun toplanmasından meydana gelmiştir. Kelam, fıkıh bilgilerini ve Resulullahın güzel ahlakını açıklayan bir deryadır. Bu deryadan inci mercan çıkarmak, ancak usta dalgıclara nasip olur. Farisi aslı Hindistan’da ve Efganistan’da basılmış ise de, 1972 senesinde Pakistan’da basılmış olanı pek nefistir. Bu farisi baskının, foto-kopisi 1976 senesinde, İstanbul'da Hakikat Kitabevi tarafından gayet nefis olarak bastırılmıştır. Birinci cildi türkçeye tercüme edilerek Mektubat Tercemesi adı ile bastırıldı.
1563 de Hindistan’da, Serhend şehrinde doğdu. 1624 de Serhend’de vefat etti. Efganistan padişahı Şahi zaman, imam için büyük ve çok sanatli bir türbe yaptırdı. İki oğlu Muhammed Sadık ve Muhammed Said de bu türbededirler.
Mektubat kitabını Muhammed Muradı Kazani farisi dilinden arabiye tercüme etmiştir. Bundan seçilen yüzdoksandört ve farisi Mektubatdan seçilen yüzellibir mektup Müntehabat adı ile iki kitap halinde bastırılmıştır. İmam-ı Rabbani hazretlerinin hal tercümesi, Muhammed Haşimi Keşmi tarafından farisi olarak yazılmış, buna Berekat veya Makamati Ahmediyye ve Zübde-tül-makamat denilmiştir.
Bedrüddini Serhendinin farisi Hadarat-ül-kuds kitabında da, hal tercümesi uzun yazılıdır. Bu kitap 1971 de Pakistan’da çok güzel basılmıştır. İstanbul Bayezid kütüphanesinde [1788] sayıda el yazısı ile vardır. Hace zade Ahmed Hilmi efendinin İstanbul'da 1900 de basılan türkçe Hadika-tül-evliya kitabı da, İmam-ı Rabbaninin ve üstadlarının hayatlarını ve kerametlerini uzun bildirmektedir.
Şah-ı Dehlevi Gulam Ali Abdullah, talebesinin büyüklerinden mevlana Halidi Bağdadiye gönderdikleri bir mektubda, Mevlananın derece ve faziletlerini uzun uzun anlattıktan sonra, İmam-ı Rabbani hakkında şöyle buyuruyor: Âlimler ve arifler söylemişler ve yazmışlardır ki, İmam-ı Rabbaniyi sevenler, mümin ve mütteki olanlardır. Sevmeyenler de, münafık ve şakilerdir. İslam memleketleri Hazret-i Müceddidin feyiz ve nurları ile doldu. Başka bir mektubunda, İnsanda bulunabilecek her kemali, her üstünlüğü, Allahü teâlâ, İmam-ı Rabbani hazretlerine vermiştir. Vermediği yalnız Peygamberlik makamı kalmıştır diye yazmıştır.
1974 senesinde, Pakistan’ın Şeyhufure şehrinde, Urdu dili ile basılmış olan Mesleki Müceddid kitabında ve El-Hadaik-ul-verdiyye kitabında da, İmam-ı Rabbani hazretlerinin hal tercümesi yazılıdır. Bu iki kitaptaki hal tercümeleri bir arada olarak, 1976 senesinde, İstanbul'da ofset yolu ile bastırılmıştır. Hak Sözün Vesikalarında da çok güzel yazılıdır.
Muhammed bin yar Muhammed Burhanpurinin Atıyyet-ül-vehhab El-fasılatü beynel-hakkı vessavab firreddi alelmuterıdı aleşşeyhi Ahmed-el-Faruki kitabında kerametleri yazılıdır. Bu kitap, arabi mektubâtın üçüncü cildi haşiyesinde basılmıştır. Muhammed beğ 1698 de vefat etti.
İmam-ı Rabbaninin farisi Reddi revafıd kitabı ve türkçe tercümesi ve İsbat-ün-nübüvvet ve Mebde ve mead kitabı İstanbul'da neşir edilmiştir. Adab-ül-müridin, Talikat-ül-avarif, Tehliliyye, Şerh-ı rubaıyyati Abdil-Baki, Mearifi ledünniyye, Mükaşefati gaybiyye ve başka eserleri de vardır. Çehl hadisi mübarek risalesi, Mükaşefat kitabının sonunda basılmıştır.
191 — İMAM-ÜL-HAREMEYN: İki tanedir. Biri, Hanefi âlimlerinden Ebu Muzaffer Yusüf Cürcanidir. İkincisi, Abdulmelik bin Abdullah Nişapuri olup, Şafii hadis ve fıkıh âlimidir. 1028 de Nişapur’da doğup, 1085 de orada vefat etti. Uzun zaman Bağdat’ta, Mekke’de ve Medine’de bulundu. Vezir Nizamül-mülk bunun için Nişapur’da medrese yaptı.
192 — İSHAK EFENDİ: Tokatlıdır. Şeyh-ul-İslam Mustafa Sabri efendinin amca zadesidir. Onun gibi Kayseri medresesinde Divrikli hacı Emin efendiden ders okumuştur. Hurufilerin iç yüzünü bildiren türkçe Kaşif-ül-esrar kitabı ve yetmişiki fırka-ı dalleyi açıklayan kitabı meşhurdur.
193 — İSHAK EFENDİ: Harputludur. 1891 de vefat etti. Hıristiyanlara cevap olarak, Dıya-ül-kulub ve Şems-ül-hakika kitaplarını yazmıştır. Birincisi türkce olup, Cevap veremedi ismi ile, ingilizceye tercüme edilmiş, her iki dilde, Hakikat Kitabevi tarafından bastırılmıştır.
194 — İSMAİL BİN ABDULGANİ: Nablüslüdür. Önce Şafii idi. Sonra Hanefi oldu. 1652 de vefat etti. Hanefide oniki cilt Dürer şerhi ve Şafiide, İbni Hacerin Tuhfesine haşiyesi vardır.
195 — İSMAİL HAKKI: Sôfiyyei aliyyeden, Celveti meşayıhındandır. 1652 de Aydos’da doğdu. Üsküdarda Atpazarında Osman efendiden hilafet aldı. 1725 de Bursada vefat etti. Çok kitap yazdı. Kenzi mahfisi meşhurdur. Tütün içmeye önceleri haram diyordu. Sonra, mubah dedi. Ruh-ul-beyan tefsiri on cilt olup Beyrut’ta ve İstanbul'da hicri 1389 da bastırılmıştır.
196 — İSMAİL İSFEHANİ: İsmail bin Muhammed Kavvamüssünne, hadis âlimidir. 1141 senesinde vefat etti. Çok kitap yazdı.
197 — İSMAİL MERAŞİ: Fıkıh âlimlerindendir. Tütün içmek haram değildir derdi.
198 — İSMAİL PAŞA: Bağdatlıdır. Jandarma genel kumandanlığı ikinci şube müdirliğinden emekli iken 1921 de vefat etti. Keşf-üz-zünun kitabına iki zeyil [ek] yapmış, ayrıca iki cilt Esma-ül-müellifin kitabını yazmıştır. Hepsi arabidir. 1941-1955 de İstanbul'da basılmıştırlar. Bunlar için otuz seneden fazla çalışmıştır.
199 — İTKANİ: Lutfullah bin Emir Ömer, Hanefi fıkıh âlimlerindendir. 1356 da Mısır’da Kahirede vefat etti. Gayet-ül-beyan adındaki Hidaye şerhi meşhurdur.
|
| |
|
| |
|
|
 |
 |
|
|
