Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki:
Eğer bir işin, bir hizmetin başlangıcı ve devamı, üzüntüsüz ve çilesiz ise, onun yıkılması kolay olur. Bir iş de çile içinde devam ediyorsa, ömrü çok uzun olur. En güzel örnek, dinimiz İslamiyet’tir. Peygamber efendimiz, (Benim çektiğimi, hiçbir Peygamber çekmedi) buyuruyor. Onun getirdiği İslamiyet de Kıyamete kadar devam edecektir.

Dine hizmette başarının sırrı, bu işini kendine dert edinmektir. Dertsiz insandan hayır beklenmez. Hizmet aşkının ateşi alevlenip, hem kendini, hem de etrafını yakmalıdır. İşini kendine dert edinmeyen kimselerden lider olamaz.

Birlik ve beraberlik içinde olmalı. Bizim dinimizde, bir el kalkar, bir el iner, ikinci bir el kalkmaz. Yani emîrin dediği olur. Emîr istişare eder, ama son kararı yine o verir, ikinci bir lider olmaz. Dine yapılan hizmetin sorumlusu bu büyüklerdir, icra başı onlardır. İyisi de, kötüsü de, hayrı da, sevabı da onlara aittir. Bize düşen, görevimizi en iyi şekilde yapmaya çalışmaktır. Bir kişi söyler, ötekiler de bunu uygular. Başarı ancak böyle gerçekleşir. Bizim vazifemiz, yeni şeyler bulmak değil, büyüklerin emirlerini uygulamak için elimizden geleni yapmaktır.

Büyük bir zata, başarısının sebebi sorulunca, (İşimi hep iş bilmeyenlerle yapıyorum) cevabını verir. Soran kimse şaşırınca, (İşi bilen, danışmayı düşünmez, kendi bilgisine güvenir, aklına göre karar verir, yanlış iş yapar. Bilmeyen ise her şeyi danışır, danışınca da yanlış yapmamış olur) der. Eğer enerji gelmezse, motor çalışmaz. Hizmetlerde de büyüklerin himmeti gelmezse, bu işler yürümez. Onun için, yaptığımız hizmetler yürüyorsa, kendimizden bilmemeliyiz.

Büyüklerin dine hizmet için uğraştığı işlerden, ticaretten, zerre kadar şahsi menfaatleri olsaydı hiç kimse onları sevmezdi. İşin başındakinin niyeti ve parayı sarf ettiği yer önemlidir. Çünkü koca gemide o kadar çalışan olmasına rağmen, sonunda gemi, kaptanın dediği yere gider. Gemilerde tek yetkili, kaptandır. (Gemi karadan idare edilmez) sözü çok önemlidir. Bunun için bu büyükler, her zaman işinin başında olmuşlardır.

İstişarenin önemi

Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki:
Bir işin ciddiyeti, ancak o işi yapanların ciddiyetine bağlıdır. Yaptığımız iş ne kadar ciddi olursa olsun, eğer biz ciddi olamazsak, o iş yine askıda kalır. Eksik, bozuk başlanan bir işin sonucu da eksik ve bozuk olur.

Bir hizmet, vermek üzerine kurulmuşsa, hiç korkmamalı. Ama almak üzerine kurulmuşsa, araya menfaat girmişse, orada mutlaka çekişme olur ve orada kirli işler döner.

Bir emîrin yardımcıları, danışmanları ne kadar güçlüyse ve orada istişare ne kadar ihlâsla, menfaatten uzak ve hizmete dayalı şekilde yapılırsa, başarı da o nispette güzel, sıkıntısız ve üzüntüsüz olur. Hazret-i Ali’ye, (İlk iki halife zamanında olmayıp da, Hazret-i Osman’ın ve sizin zamanınızda, karışıklığın çok olmasının sebebi nedir?) diye sorarlar. O da, (Onların danışmanları bizdik, bizim danışmanlarımızsa sizsiniz) der. Danışmanlar ne kadar çok sıkıntı verirse, başarı o kadar az olur. Sultan 2.Abdülhamid Han, tıpkı Yavuz Sultan Selim Han ve Kanuni Sultan Süleyman Han gibi, yüce bir padişahtı, ama bozuk dönemde olduğu için danışmanları da bozuktu. Hâlbuki diğer padişahların, kendileri gibi, danışmanları da büyüktü.

Emîrin verdiği işleri yapamıyor veya yaptıramıyorsak, ya kendimizde, ya işimizde veya usulümüzde bir uygunsuzluk var demektir. O zaman bunları kontrol edip işe yeniden başlamak gerekir.

Her zaman (Kolaylaştırın, zorlaştırmayın) hadis-i şerifine uygun hareket etmeli. İşlerimizi yaparken, teklif getirirken yeni alternatifler üretmeli. Daima yeni durumlara uyum sağlamalı, bir yerde takılıp kalmamalı. Âhir zamandayız. Başarılı olmak için, genelde herkesin yaptığından farklı şeyler yapmalıdır. Başkalarının düzeninde, onun yaptığı işte yarışana fırsat vermezler.

Başkasıyla değil, kendi işimizle uğraşmalıyız. Bir toplulukta insanlar birbirleriyle uğraşmaya başlarlarsa, bu, yıkımın başlangıcı olur. İnsanları doğrultmaya çalışmakla vakit kaybetmeden, kendimizi düzeltip işimizi doğru yapmaya çalışmalıyız. Büyüklerin yolunda, dinimize hizmet etmek için çalışmak, zirvedir. Zirvede rüzgâr sert eser, tek başına ayakta durulmaz, kenetlenmek gerekir.